Domena internetowa odgrywa dzisiaj ważną rolę w kontekście profesjonalizmu i budowania wizerunku firmy. Każdy świadomy przedsiębiorca przywiązuje wagę do swojego oznaczenia w sieci.
Dlatego coraz częściej spotykam się z pytaniami, czy domena internetowa podlega ochronie i czy są jakieś sposoby na domenowych oszustów. W dzisiejszym wpisie odpowiem na pytanie nr 1 – opowiem o prawnych podstawach ochrony domeny.
Spis treści
Czy istnieje prawo do domeny?
Możliwość korzystania z określonego adresu wynika z umowy o rejestrację i utrzymanie domeny internetowej.
Rejestracją domeny rządzi zasada „kto pierwszy, ten lepszy”. Zatem możliwość posługiwania się konkretną domeną wynika tak naprawdę z refleksu, wyczucia czasu i intuicji co do wartości określonego adresu.
Co więcej, na skutek używania domeny przez określony czas, nie nabywa się do niej żadnych praw – wygasa umowa o utrzymanie domeny, kończy się możliwość korzystania z niej.
Gdyby ktoś zarejestrował domenę prakreacja.pl przede mną, to najzwyczajniej w świecie nie mógłbym zarejestrować jej ja.
Podobnie, gdybym zarejestrowanej na mnie domeny nie odnowił w określonym czasie i po jej powrocie do wolnej puli, ktoś inny zarejestrowałby ją na siebie, nie mógłbym – tylko z tego powodu, że wcześniej korzystałem z niej ja – rościć sobie do niej jakichkolwiek praw.
Domenę trzeba chronić, ale przed czym?
Brak samodzielnego prawa do domeny internetowej nie oznacza jednak, by pozbawiona była ona jakiejkolwiek ochrony. Sytuacja taka byłaby nie do zaakceptowania dla przedsiębiorców, wykorzystujących domenę w prowadzonej działalności gospodarczej.
Domena odróżnia, domena buduje określone skojarzenia, przyciąga klientów, wpływa na wizerunek przedsiębiorcy i stanowi reklamę jego przedsiębiorstwa. Dlatego nie ulega najmniejszej wątpliwości, że domenę należy chronić. Pytanie tylko, przed czym?
Postarałem się zebrać najczęściej występujące sytuacje faktyczne, które każą zastanowić się nad koniecznością przyznania domenie ochrony:
- osoba trzecia rejestruje domenę odpowiadającą cudzemu znakowi towarowemu / nazwie / słownemu symbolowi – np. coca-cola.in, gmail.com.pl
- osoba trzecia rejestruje domenę podobną (najczęściej z drobnym błędem w stosunku do oryginalnej pisowni) do cudzego znaku towarowego / nazwy / słownego symbolu – np. macdonalds.pl, yaho.com, euro-tv.pl
- osoba trzecia wykorzystuje w domenie cudzy znak towarowy / nazwę / słowny symbol wraz z jakimś dodatkiem – np. mcdonalds-sucks.com, coca-cola-better.com, okna-drutex.pl
Wymienione powyżej działania mogę mieć różny cel. Osoba trzecia może rejestrować określoną domenę, by:
- prowadzić pod nią własną, najczęściej konkurencyjną, działalność gospodarczą – np. domena euro-tv.pl, pod którą mieściłby się konkurencyjny wobec EURO RTV sklep
- uniemożliwić rejestrację innemu przedsiębiorcy i zaoferować odsprzedać – np. rejestracja domeny orange.pl jeszcze przed wejściem nowego operatora na polski rynek
- prowadzić pod nią stronę internetową ośmieszającą / dyskredytującą określonego przedsiębiorcę – np.mcdonalds-sucks.com
Jak chronić domenę internetową?
Przedsiębiorca może szukać ochrony swoich interesów na gruncie trzech różnych aktów prawnych:
- prawo własności przemysłowej (prawo do znaku towarowego)
- ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (czyn nieuczciwej konkurencji)
- kodeks cywilny (prawo do firmy)
Domena internetowa a znak towarowy
W przypadku, gdy przedsiębiorcy przysługuje prawo ochronne na znak towarowy, w razie wykorzystania tego znaku przez osobę trzecią w domenie internetowej, może on dochodzić ochrony na gruncie ustawy Prawo własności przemysłowej.
Jednak nie każde wykorzystanie cudzego znaku towarowego w domenie internetowej będzie stanowiło naruszenie prawa ochronnego na znak towarowy. By można było mówić o takim naruszeniu, domena musi być używana w obrocie gospodarczym w charakterze znaku towarowego.
Problem pojawia się, gdy pod zarejestrowaną domeną nie funkcjonuje żadna strona. Po pierwsze, rodzi się pytanie, czy w takim przypadku w ogóle można mówić o używaniu domeny? Po drugie, nawet jeśli uznać, że samo utrzymywanie domeny jest jej używaniem – czy stanowi to używanie w charakterze znaku towarowego?
O ile utrzymywanie „pustej” domeny byłbym jeszcze skłonny uznać za jej używanie, to jednak kwalifikacja takiego działania jako używania w charakterze znaku towarowego budzi mój głęboki sprzeciw. Biorąc pod uwagę, że podstawową funkcją znaku towarowego jest wskazywanie na pochodzenie towarów, bądź usług od konkretnego podmiotu, nie sposób uznać, że „pusta” domena pełni taką funkcję.
Zatem prawo własności przemysłowej będzie miało tylko ograniczone zastosowanie w przypadkach wykorzystywania cudzego znaku towarowego w domenie. Przepisy ustawy będzie można stosować wtedy, gdy domena będzie używana w charakterze znaku towarowego, a więc wtedy, gdy będzie wskazywała na pochodzenie towarów / usług od konkretnego podmiotu. Dopóki pod zarejestrowaną domeną, osoba trzecia nie prowadzi konkurencyjnej działalności gospodarczej, przesłanka ta nie jest spełniona.
Jeśli producent napojów gazowanych wykupi domenę coca-cola.com.pl i będzie prowadził pod nią sklep internetowy, oferujący podróbki Coli, jego działanie będzie można zakwalifikować jako używanie domeny w obrocie gospodarczym w charakterze znaku towarowego.
W przypadku, w którym domenę będzie utrzymywał „pustą”, roszczenia z tytułu naruszenia prawa ochronnego na znak towarowy należy uznać za niezasadne.
Domena internetowa a czyn nieuczciwej konkurencji
Bardziej uniwersalną podstawą dochodzenia roszczeń dla przedsiębiorcy w przypadku naruszenia jego interesów związanych z domeną internetową jest ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej „UZNK”).
Dlaczego bardziej uniwersalną? Bo znajdującą zastosowanie nie tylko do znaków towarowych, ale również wszelkich oznaczeń identyfikujących danego przedsiębiorcę, a ponadto ratującą przedsiębiorcę w sytuacji, gdy nieuczciwych działań dotyczących domeny nie sposób uznać za używanie jej w charakterze znaku towarowego (patrz akapit wyżej).
UZNK operuje pojęciem czynu nieuczciwej konkurencji. Omówienie tego pojęcia wykracza poza ramy dzisiejszego wpisu.
Wystarczające będzie natomiast stwierdzenie, że rejestracja / utrzymywanie domeny z wykorzystaniem znaku towarowego / nazwy / słownego symbolu lub innego oznaczenia identyfikującego przedsiębiorcę, może zostać uznane za czyn nieuczciwej konkurencji. Na gruncie ustawy, działania dotyczące domeny można zakwalifikować dwojako:
- w przypadku, gdy osoba trzecia prowadzi pod domeną własną, konkurencyjną działalność gospodarczą, rejestrację i utrzymywanie domeny można uznać za fałszywe oznaczenie produktu (art. 10 UZNK)
- w przypadku, gdy osoba trzecia utrzymuje „pustą” domenę, działanie takie można zakwalifikować jako utrudnianie dostępu do rynku (art. 15 UZNK)
To, co UZNK daje przedsiębiorcy najcenniejszego, to możliwość odwołania się do klauzuli generalnej czynu nieuczciwej konkurencji z art. 3 ustawy:
Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.
Zatem nawet jeśli uznać, że działania związane z domeną podejmowane przez osobę trzecią nie stanowią żadnego stypizowanego czynu nieuczciwej konkurencji, zawsze pozostaje możliwość odwołania się do klauzuli generalnej. Dlatego ochrona z UZNK ma charakter najpełniejszy i najbardziej uniwersalny.
Należy jednak pamiętać, że ustawa znajduje zastosowanie wyłącznie do stosunków między przedsiębiorcami. Zatem jeśli domena zarejestrowana zostanie na osobę fizyczną, bez związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, możliwość skorzystania z ustawy zostanie wyłączona.
Domena internetowa a prawo do firmy
Trzecia możliwa podstawa ochrony to prawo do firmy uregulowane w art. 432 – 4310 Kodeksu cywilnego. W bardzo dużym skrócie, firma to słowne oznaczenie przedsiębiorcy. Na tym etapie musi nam to wystarczyć, ponieważ przybliżenie problematyki prawa do firmy to temat na całkowicie odrębny wpis.
Jeśli zakwalifikujemy rejestrację / utrzymywanie domeny z wykorzystaniem oznaczenia przedsiębiorcy za działanie naruszające prawo do firmy, otwiera to temu przedsiębiorcy drogę do dochodzenia roszczeń ochronnych na gruncie art. 4310 Kodeksu cywilnego.
Z ochroną na gruncie prawa cywilnego jest ten sam problem co z ochroną znaku towarowego przewidzianą przez prawo własności przemysłowej. Ponieważ główną funkcją firmy jest funkcja indywidualizująca i identyfikująca przedsiębiorcę, o naruszeniu prawa do firmy możemy mówić dopiero wtedy, gdy skutkiem ocenianego działania jest potencjalna możliwość wprowadzenia konsumentów w błąd co do tożsamości przedsiębiorcy. Zatem z naruszeniem prawa do firmy nie będziemy mieli do czynienia w przypadku domen „pustych”.
Podsumowanie
Dla tych, którzy przeczytali cały tekst i potrzebują treściwej systematyzacji nabytej wiedzy oraz dla tych, którzy nie przebrnęli przez całość wpisu ze względu na brak czasu (czyt. niecierpliwość), przygotowałem krótkie podsumowanie w postaci najważniejszych wniosków.
- W polskim porządku prawnym nie istnieje samodzielne prawo do domeny.
- Najpełniejszą ochronę gwarantuje ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Znajduje ona jednak zastosowanie wyłącznie do stosunków między przedsiębiorcami.
- Zastosowanie prawa własności przemysłowej i kodeksu cywilnego ograniczone jest do sytuacji, gdy pod zarejestrowaną domeną osoba trzecia prowadzi konkurencyjną działalność gospodarczą i posługiwanie się tą domeną może wprowadzić konsumentów w błąd, co do pochodzenia towarów / usług lub osoby przedsiębiorcy.
W dzisiejszym wpisie wskazałem na możliwe sposoby ochrony interesów przedsiębiorcy związanych z domeną internetową. Wiemy już, że ochrona taka jest możliwa.
O samej procedurze odzyskania domeny przeczytasz tutaj: Jak odzyskać domenę internetową?
Artykuły uzupełniające
O ochronie przed nieuczciwą konkurencją i znakach towarowych przeczytasz również tutaj: