Ochrona wizerunku, cz. 1: bezprawne rozpowszechnianie

Czy potrzebuję zgody na zrobienie zdjęcia określonej osobie? Czy mogę dowolnie rozpowszechniać cudze zdjęcia wrzucone do sieci? Czy mam prawo zabronić komuś rozpowszechniania mojego zdjęcia? Co zrobić, gdy ktoś wykorzystuje moje zdjęcia bez pytania o zgodę? Na wszystkie te pytania znajdziesz odpowiedź w dzisiejszym wpisie. Zapraszam na lekcję o ochronie wizerunku.

Spis treści

Co to jest wizerunek?

Wizerunek to utrwalenie fizycznego obrazu człowieka w taki sposób, że może on zostać rozpoznany.

Prakreacja.pl
Wizerunkiem mojej osoby będzie nie tyle mój wygląd, co utrwalenie mojego wyglądu na zdjęciu, portrecie, filmie, czy jakimkolwiek innym nośniku, który będzie umożliwiał przedstawienie tego wizerunku innym osobom. Odchodząc od pompatycznego prawniczego tonu – jeśli kumpel cyknie mi fotkę, gdy pijemy na torach piwo, będzie to mój wizerunek. Niezależnie, czy prawdziwy, incydentalny, czy zmyślony – ale jednak wizerunek.

Bardzo ważne jest przy tym zwrócenie uwagi na element rozpoznawalności osoby na nim utrwalonej. Wizerunek musi pozwalać na identyfikację osoby wśród innych ludzi.

Prakreacja.pl
Zatem jeśli na zdjęciu utrwalona zostanie wyłącznie część mojego tułowia, np. nogi – nie będzie można mówić, że to mój wizerunek. Dlatego też kumpel może spokojnie robić foto butelki po piwie w mojej ręce. Ja wiem, że to ja – on wie, że to ja. Ale nikt poza nami na to nie wpadnie.

Prawo do wizerunku

Regulacja wizerunku rozbita jest w prawie polskim pomiędzy dwa akty prawne – Kodeks Cywilny oraz ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Kodeks Cywilny zalicza wizerunek do dóbr osobistych i obejmuje go ochroną na zasadach ogólnych dotyczącą tych dóbr. Prawo autorskie uszczegóławia natomiast zasady rozpowszechniania wizerunku.

Kluczowym przepisem jest art. 81 ustawy o prawie autorskim.

Prakreacja.pl

Art. 81 1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Z przytoczonego przepisu wypływa najważniejszy wniosek – rozpowszechnianie czyjegoś wizerunku bez zgody tej osoby jest działaniem bezprawnym.

Zasada i wyjątki dotyczące rozpowszechniania

Zatem podstawową zasadą jest zakaz rozpowszechniania wizerunku. Od tego zakazu, ustawa wprowadza jednak wyjątki.

Rozpowszechniać wizerunek osoby można, jeśli:

  • osoba wyraziła na to zgodę,
  • rozpowszechnianie dotyczy wizerunku osoby powszechnie znanej (jeśli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych),
  • rozpowszechnianie dotyczy wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół pewnej całości.

Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku

Zgoda jest podstawowym warunkiem legalności rozpowszechniania wizerunku. Ustawodawca nie przewidział żadnych szczególnych wymogów co do formy udzielonej zgody, a więc należy przyjąć, że zgoda taka może zostać udzielona w dowolny sposób – musi być jednak przy tym niewątpliwa.

Niewątpliwość zgody odnosi się do zakresu i warunków rozpowszechniania. Oznacza to, że, udzielając zgody, osoba musi być świadoma miejsca, czasu i charakteru publikacji swojego wizerunku.

Prakreacja.pl
Bezprawne będzie zatem wykorzystanie wizerunku kobiety w billboardowej reklamie proszku do płukania, podczas gdy wyrażając zgodę na rozpowszechnianie swojego wizerunku, przekonana była, że zgoda ta dotyczy publikacji na stronie internetowej producenta proszku. Tym bardziej, bezprawne będzie wykorzystanie takiego foto w reklamie seks-telefonu.

W konsekwencji, podkreślić należy, że zgoda zawsze musi być skonkretyzowana. Nie będzie ważną zgoda dotycząca wykorzystania wizerunku ”w ogóle”, na wszystkich możliwych płaszczyznach.

Zgoda dorozumiana

W treści art. 81 ustawodawca wypowiada się co do szczególnej sytuacji, którą należy traktować jako udzielenie zgody na rozpowszechnienie wizerunku. Mianowicie, poprzez przyjęcie zapłaty za pozowanie osoba wyraża zgodę na rozpowszechnianie jej wizerunku.

Przy czym, należy pamiętać o wszystkich dotychczasowych zastrzeżeniach. Osoba przyjmująca zapłatę i wyrażającą w ten sposób zgodę, musi być w dalszym ciągu świadoma miejsca, czasu i charakteru publikacji swojego wizerunku.

Brak sprzeciwu a zgoda

Ze zgodą dorozumianą nie należy mylić sytuacji, w której osoba, ani nie wyraża zgody, ani nie odmawia. Nawet jeśli osoba nie sprzeciwia się zrobieniu jej zdjęcia, ani nie sprzeciwia się wyraźnie publikacji takiego zdjęcia w ogólnie dostępnym miejscu, nie oznacza to, że wyraża zgodę na rozpowszechnianie w ten sposób swojego wizerunku.

Prakreacja.pl
Zatem jeśli nawet pozwolę sobie zrobić kompromitujące zdjęcie podczas imprezy, nie oznacza to, że kumpel może je tak po prostu wrzucić na fejsa. Jasne, że i tak to zrobi – ale gdybym chciał być złym człowiekiem, zasypałbym go toną prawniczych roszczeń opartych na bezprawnym rozpowszechnianiu mojego wizerunku.

Zgoda w regulaminie, umowie etc.

Bardzo często zdarzają się sytuacje, gdy zgoda na rozpowszechnianie wizerunku wpisana jest w treść regulaminu, umowy, czy jakiegoś innego dokumenty o znaczeniu prawnym.

Prakreacja.pl
Biorąc udział w Blog Forum Gdańsk, wyrażało się jednocześnie zgodę na rozpowszechnianie swojego wizerunku jako uczestnika konferencji w materiałach związanych z wydarzeniem. Również w umowach dotyczących kampanii reklamowych, zawierana jest zgoda na wykorzystanie wizerunku.

Dlatego uczestnicząc w projektach, angażujących w jakiś sposób wizerunek, zawsze warto dokładnie czytać to, co się podpisuje.

Cofnięcie zgody

Pamiętaj, że zgodę na rozpowszechnianie wizerunku zawsze można cofnąć. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, zajrzyj tutaj: Czy można cofnąć zgodę na rozpowszechnianie wizerunku?

Rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej

W ust. 2 art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ustawodawca przewidział dwie szczególne sytuacje, gdy rozpowszechnianie wizerunku nie wymaga zgody osoby na nim przedstawionej. Pierwszą z tych sytuacji jest rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej.

Prakreacja.pl
Tylko bez nadmiernej ekscytacji proszę. To, że zgoda osoby powszechnie znanej nie jest wymagana by rozpowszechniać jej wizerunek, nie oznacza od razu, że można przyłapać pana premiera na świntuszeniu z żoną, cyknąć z drzewa fotkę i wrzucić bezkarnie do sieci. Oj, co to – to nie!

Rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej wymaga spełnienia określonych warunków:

  • wizerunek musi być wykonany w związku z pełnieniem funkcji publicznych (w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych),
  • wykorzystanie wizerunku musi być związanie z przedstawianiem przez osobę utrwaloną na wizerunku wykonywania funkcji zawodowych, społecznych lub politycznych.

Drugi warunek nie wynika wprawdzie bezpośrednio z treści ustawy, ale został wypracowany przez praktykę. A to dlatego, by uniknąć sytuacji, w której wizerunki osób powszechnie znanych byłyby wykorzystywane w majestacie prawa do celów komercyjnych, jak choćby w głośnej sprawie wykorzystania wizerunków znanych blogerów.

Osoba stanowiąca szczegół całości

Drugą szczególną sytuacją jest rozpowszechnianie wizerunku stanowiącego jedynie szczegół przedstawianej całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz, impreza masowa. Uregulowanie to ma na celu umożliwienie prowadzenia działalności dokumentacyjnej i sprawozdawczej.

Prakreacja.pl
Czyli jeśli puszczę w sieć foto mężczyzny uprawiające w tłumie headbanging na koncercie metalowym, a potem okaże się, że facet pracuje w poważnej korporacji i nie życzy sobie, by jego wizerunek rozpowszechniany był w takiej formie, to będę mógł bronić się tym, że jego zgoda wcale nie jest mi tutaj potrzebna, bo stanowi on jedynie szczegół przedstawianej całości, jaką jest koncert.

Podsumowanie

Wiemy już, kiedy można, a kiedy nie można rozpowszechniać wizerunku danej osoby. Wiedzę tę zawsze warto mieć z tyłu głowy, robiąc zdjęcia, kręcąc filmy, czy podejmując jakiekolwiek inne działania, w których wykorzystujemy wizerunek innych osób.

Działa to również w drugą stronę – świadomość prawnych aspektów wykorzystania własnego wizerunku przez osoby trzecie może okazać się pomocna zarówno w planowanym udziale w cudzym projekcie, jak i w zaskakujących sytuacjach.

Prakreacja.pl
Jeśli potrzebujesz pomocy w zakresie ochrony wizerunku, napisz do mnie na adres wojciech.wawrzak@prakreacja.pl

Część 2: jak dochodzić swoich praw?

O tym, jak dochodzić swoich praw związanych z naruszeniem prawa do wizerunku, przeczytasz w drugiej części artykułu: Ochrona wizerunku cz. 2: jak dochodzić swoich praw?

O wizerunku przeczytasz również tutaj:

Bonus: kurs on-line

Chcesz dowiedzieć się, w jaki sposób samodzielnie przygotować umowę dotyczącą praw autorskich albo po prostu taką umowę zrozumieć, zweryfikować i umieć negocjować?

Jako dodatek do tego artykułu przygotowałem 9-dniowy kurs e-mailowy poświęcony umowom dotyczącym praw autorskich.

Udział w kursie jest nieodpłatny.

Kurs polega na tym, że przez 9 dni otrzymujesz wiadomości dotyczące poszczególnych elementów umowy. Rozprawiamy się z tematami takimi jak:

  • strony umowy,
  • preambuła,
  • definicje,
  • przedmiot umowy,
  • szczegółowe postanowienia licencyjne,
  • prawa zależne i osobiste,
  • odpowiedzialność z tytułu naruszenia praw autorskich,
  • wynagrodzenie,
  • postanowienia końcowe.

Kurs dostępny jest wyłącznie dla subskrybentów newslettera. Jeżeli chcesz wziąć w nim udział, zapisz się do newslettera korzystając z poniższego formularza, a zostaniesz również automatyczny zapisany do grupy uczestników kursu.

Prakreacja.pl

Niestety, ale wybrałeś/aś brak obsługi systemu komentarzy Disqus w menu cookies. Zmień to ustawienie, żeby zobaczyć w tym miejscu komentarze.