Czy potrzebuję zgody na zrobienie zdjęcia określonej osobie? Czy mogę dowolnie rozpowszechniać cudze zdjęcia wrzucone do sieci? Czy mam prawo zabronić komuś rozpowszechniania mojego zdjęcia? Co zrobić, gdy ktoś wykorzystuje moje zdjęcia bez pytania o zgodę? Na wszystkie te pytania znajdziesz odpowiedź w dzisiejszym wpisie. Zapraszam na lekcję o ochronie wizerunku.
Spis treści
Co to jest wizerunek?
Wizerunek to utrwalenie fizycznego obrazu człowieka w taki sposób, że może on zostać rozpoznany.
Bardzo ważne jest przy tym zwrócenie uwagi na element rozpoznawalności osoby na nim utrwalonej. Wizerunek musi pozwalać na identyfikację osoby wśród innych ludzi.
Prawo do wizerunku
Regulacja wizerunku rozbita jest w prawie polskim pomiędzy dwa akty prawne – Kodeks Cywilny oraz ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Kodeks Cywilny zalicza wizerunek do dóbr osobistych i obejmuje go ochroną na zasadach ogólnych dotyczącą tych dóbr. Prawo autorskie uszczegóławia natomiast zasady rozpowszechniania wizerunku.
Kluczowym przepisem jest art. 81 ustawy o prawie autorskim.
Art. 81 1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
Z przytoczonego przepisu wypływa najważniejszy wniosek – rozpowszechnianie czyjegoś wizerunku bez zgody tej osoby jest działaniem bezprawnym.
Zasada i wyjątki dotyczące rozpowszechniania
Zatem podstawową zasadą jest zakaz rozpowszechniania wizerunku. Od tego zakazu, ustawa wprowadza jednak wyjątki.
Rozpowszechniać wizerunek osoby można, jeśli:
- osoba wyraziła na to zgodę,
- rozpowszechnianie dotyczy wizerunku osoby powszechnie znanej (jeśli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych),
- rozpowszechnianie dotyczy wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół pewnej całości.
Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku
Zgoda jest podstawowym warunkiem legalności rozpowszechniania wizerunku. Ustawodawca nie przewidział żadnych szczególnych wymogów co do formy udzielonej zgody, a więc należy przyjąć, że zgoda taka może zostać udzielona w dowolny sposób – musi być jednak przy tym niewątpliwa.
Niewątpliwość zgody odnosi się do zakresu i warunków rozpowszechniania. Oznacza to, że, udzielając zgody, osoba musi być świadoma miejsca, czasu i charakteru publikacji swojego wizerunku.
W konsekwencji, podkreślić należy, że zgoda zawsze musi być skonkretyzowana. Nie będzie ważną zgoda dotycząca wykorzystania wizerunku ”w ogóle”, na wszystkich możliwych płaszczyznach.
Zgoda dorozumiana
W treści art. 81 ustawodawca wypowiada się co do szczególnej sytuacji, którą należy traktować jako udzielenie zgody na rozpowszechnienie wizerunku. Mianowicie, poprzez przyjęcie zapłaty za pozowanie osoba wyraża zgodę na rozpowszechnianie jej wizerunku.
Przy czym, należy pamiętać o wszystkich dotychczasowych zastrzeżeniach. Osoba przyjmująca zapłatę i wyrażającą w ten sposób zgodę, musi być w dalszym ciągu świadoma miejsca, czasu i charakteru publikacji swojego wizerunku.
Brak sprzeciwu a zgoda
Ze zgodą dorozumianą nie należy mylić sytuacji, w której osoba, ani nie wyraża zgody, ani nie odmawia. Nawet jeśli osoba nie sprzeciwia się zrobieniu jej zdjęcia, ani nie sprzeciwia się wyraźnie publikacji takiego zdjęcia w ogólnie dostępnym miejscu, nie oznacza to, że wyraża zgodę na rozpowszechnianie w ten sposób swojego wizerunku.
Zgoda w regulaminie, umowie etc.
Bardzo często zdarzają się sytuacje, gdy zgoda na rozpowszechnianie wizerunku wpisana jest w treść regulaminu, umowy, czy jakiegoś innego dokumenty o znaczeniu prawnym.
Dlatego uczestnicząc w projektach, angażujących w jakiś sposób wizerunek, zawsze warto dokładnie czytać to, co się podpisuje.
Cofnięcie zgody
Pamiętaj, że zgodę na rozpowszechnianie wizerunku zawsze można cofnąć. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, zajrzyj tutaj: Czy można cofnąć zgodę na rozpowszechnianie wizerunku?
Rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej
W ust. 2 art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ustawodawca przewidział dwie szczególne sytuacje, gdy rozpowszechnianie wizerunku nie wymaga zgody osoby na nim przedstawionej. Pierwszą z tych sytuacji jest rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej.
Rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej wymaga spełnienia określonych warunków:
- wizerunek musi być wykonany w związku z pełnieniem funkcji publicznych (w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych),
- wykorzystanie wizerunku musi być związanie z przedstawianiem przez osobę utrwaloną na wizerunku wykonywania funkcji zawodowych, społecznych lub politycznych.
Drugi warunek nie wynika wprawdzie bezpośrednio z treści ustawy, ale został wypracowany przez praktykę. A to dlatego, by uniknąć sytuacji, w której wizerunki osób powszechnie znanych byłyby wykorzystywane w majestacie prawa do celów komercyjnych, jak choćby w głośnej sprawie wykorzystania wizerunków znanych blogerów.
Osoba stanowiąca szczegół całości
Drugą szczególną sytuacją jest rozpowszechnianie wizerunku stanowiącego jedynie szczegół przedstawianej całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz, impreza masowa. Uregulowanie to ma na celu umożliwienie prowadzenia działalności dokumentacyjnej i sprawozdawczej.
Podsumowanie
Wiemy już, kiedy można, a kiedy nie można rozpowszechniać wizerunku danej osoby. Wiedzę tę zawsze warto mieć z tyłu głowy, robiąc zdjęcia, kręcąc filmy, czy podejmując jakiekolwiek inne działania, w których wykorzystujemy wizerunek innych osób.
Działa to również w drugą stronę – świadomość prawnych aspektów wykorzystania własnego wizerunku przez osoby trzecie może okazać się pomocna zarówno w planowanym udziale w cudzym projekcie, jak i w zaskakujących sytuacjach.
Część 2: jak dochodzić swoich praw?
O tym, jak dochodzić swoich praw związanych z naruszeniem prawa do wizerunku, przeczytasz w drugiej części artykułu: Ochrona wizerunku cz. 2: jak dochodzić swoich praw?
O wizerunku przeczytasz również tutaj:
- Blogerzy vs HBO, czyli prawo do wizerunku w praktyce
- Maski z twarzami celebrytów, czyli zróbmy biznes na cudzym wizerunku
Bonus: kurs on-line
Chcesz dowiedzieć się, w jaki sposób samodzielnie przygotować umowę dotyczącą praw autorskich albo po prostu taką umowę zrozumieć, zweryfikować i umieć negocjować?
Jako dodatek do tego artykułu przygotowałem 9-dniowy kurs e-mailowy poświęcony umowom dotyczącym praw autorskich.
Udział w kursie jest nieodpłatny.
Kurs polega na tym, że przez 9 dni otrzymujesz wiadomości dotyczące poszczególnych elementów umowy. Rozprawiamy się z tematami takimi jak:
- strony umowy,
- preambuła,
- definicje,
- przedmiot umowy,
- szczegółowe postanowienia licencyjne,
- prawa zależne i osobiste,
- odpowiedzialność z tytułu naruszenia praw autorskich,
- wynagrodzenie,
- postanowienia końcowe.
Kurs dostępny jest wyłącznie dla subskrybentów newslettera. Jeżeli chcesz wziąć w nim udział, zapisz się do newslettera korzystając z poniższego formularza, a zostaniesz również automatyczny zapisany do grupy uczestników kursu.