Wyrażenie zgody na rozpowszechnianie wizerunku jest proste i bezbolesne. Zdarza się jednak, że po jakimś czasie osoba, która udzieliła zgody, z jakiś względów nie chce by jej wizerunek był dalej wykorzystywany.
Czy zgodę na rozpowszechnianie wizerunku można cofnąć? Tak, można.
Czy można w jakiś sposób zabezpieczyć się przed cofnięciem zgody? Tak, można.
Szczegóły znajdziesz w tym poradniku.
Prawo własności intelektualnej obowiązuje również w internecie
Prawa autorskie do tego tekstu przysługują jego autorowi. Nieuprawnione wykorzystywanie tekstu lub jego fragmentów, np. powielanie, kopiowanie, rozpowszechnianie na swojej stronie internetowej, włączanie do własnych produktów, może skutkować odpowiedzialnością cywilną lub karną. W sprawie ewentualnej zgody na korzystanie z tekstu lub jego fragmentów możesz kontaktować się pod adresem wojciech.wawrzak@prakreacja.pl.
Spis treści
Podcast – wersja audio artykułu
Jeżeli wolisz słuchać niż czytać, możesz odsłuchać odcinek podcastu poświęcony cofnięciu zgody na rozpowszechnianie wizerunku.
Niestety, ale wybrałeś/aś brak obsługi Soundcloud w menu cookies. Zmień to ustawienie, żeby zobaczyć w tym miejscu odtwarzacz.
Wszystkie pozostałe odcinki podcastu „Prawo dla kreatywnych” znajdziesz na podstronie poświęconej podcastowi.
Wizerunku nie można sprzedać – wstęp
„W jaki sposób mogę wykupić swój wizerunek?” – takie pytanie zadał mi ostatnio jeden z klientów.
„Wizerunek na zawsze pozostaje Pana. Nie może Pan go sprzedać ani odkupić.”
Zanim przejdę do samego cofnięcia zgody na rozpowszechnianie wizerunku, kilka słów wprowadzających.
Prawo do wizerunku ma w Polsce charakter osobisty. Oznacza to, że na zawsze pozostaje ono przy osobie, o której wizerunku mówimy. To tak jak z autorskimi prawami osobistymi – są niezbywalne, nie można ich przenieść, sprzedać, odkupić.
Nie jest to tylko teoria. Ta informacja ma praktyczne znaczenie. Sprzedaż wizerunku byłaby trwała. Jeżeli coś sprzedajesz, to potem nie możesz ot tak tego czegoś odkupić, chyba że w ramach umowy sprzedaży zagwarantowałeś sobie jakieś dodatkowe uprawnienie.
Z wizerunkiem nie jest jak jak ze sprzedażą, a wręcz odwrotnie. Przy korzystaniu z cudzego wizerunku brak elementu trwałości i pewności, choć są sposoby by o swoje interesy zadbać – o tym jednak później.
Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku – punkt wyjścia
Jeżeli wizerunku nie można sprzedać, bo ma charakter osobisty, to w jaki sposób inne podmioty korzystają z cudzego wizerunku? Robią to na podstawie zgody.
Zgoda polega na tym, że uprawniony nie przenosi swojego prawa do wizerunku (które na zawsze przysługuje tylko jemu) lecz udziela zezwolenia by jakiś podmiot mógł w określony sposób wizerunek wykorzystać.
Osiągany w ten sposób skutek jest ten sam – wizerunek zostaje wykorzystany w jakiś działaniach podmiotu trzeciego. Różnica polega na tym, że ów podmiot nie nabywa w sposób trwały prawa do wizerunku, a posiada jedynie zgodę na jego eksploatację w określony sposób, np.:
- sprzedaż materiałów drukowanych zawierających wizerunek,
- rozpowszechnianie wizerunku w internecie,
- włączanie wizerunku do utworów lub innych materiałów.
Tutaj dochodzimy do sedna naszego dzisiejszego spotkania.
Zasadą przy przeniesieniu prawa jest trwałość takiego przeniesienia, co oznacza, że przenoszący prawo nie może potem tego przeniesienia anulować. Zgoda jest natomiast odwoływalna.
Odpowiadając zatem na tytułowe pytanie – tak, zgodę na rozpowszechnianie wizerunku można cofnąć.
Cofnięcie zgody na rozpowszechnianie wizerunku a interesy drugiej strony – jak się zabezpieczyć?
Uprawnienie do cofnięcia zgody jest korzystne dla tego, kto zgodę wyraził.
Co jednak z interesami drugiej strony, która na podstawie udzielonej zgody podejmuje określone działania, często wiążące się ze sporymi kosztami?
Wyobraź sobie sytuację, że agencja reklamowa zatrudnia aktora do udziału w spocie reklamowym, ponosi koszty produkcji, a tuż przed jego wypuszczeniem do emisji aktor cofa zgodę na rozpowszechnianie wizerunku. Musi być jakiś sposób by temu zaradzić. W przeciwnym wypadku korzystanie z czyjegoś wizerunku byłoby totalną jazdą bez trzymanki.
Zabezpieczeniem na wypadek takiej sytuacji jest zawarcie w umowie postanowienia, mocą którego osoba udzielająca zgodę zobowiązuje się, że tej zgody nie cofnie.
Żeby takie zobowiązanie nie było tylko pustym słowem, najczęściej obwarowuje się je karą umowną. Dzięki temu, gdy zgoda zostanie cofnięta, cofający zgodę będzie musiał zapłacić drugiej stronie określoną kwotę.
Model zobowiązuje się, że nie cofnie zgody na rozpowszechnianie wizerunku przez okres 2 lat od chwili zawarcia niniejszej umowy. W przypadku naruszenia tego zobowiązania i cofnięcia zgody, Model zapłaci Wydawcy karę umowną w wysokości 10 000,00 zł. Kara umowna jest płatna w terminie 7 dni od doręczenia Modelowi wezwania do jej zapłaty. Wydawca jest uprawniony do dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych w kwocie przekraczającej zastrzeżoną karę umowną.
W tym miejscu po raz kolejny ujawnia się moc sprawcza umowy. Zawsze powtarzam klientom, że umowa to inwestycja na złe czasy. Często kontrakt wydaje się sztuką dla sztuki, czymś zbędnym, a wręcz utrudniającym robienie biznesu. Znaczenie umowy ujawnia się jednak dopiero wtedy, gdy dzieje się coś złego.
Profesjonalnie przygotowana umowa powinna przewidywać sposób wyjścia z kłopotliwych sytuacji. Wiadomo, że nie przewidzimy wszystkiego, co może pójść źle, ale pewne ryzyka zawsze jednak można zdiagnozować.
W przypadku umów dotyczących wizerunku, podstawowym ryzykiem jest właśnie cofnięcie zgody przez uprawnionego. Dlatego umowa powinna ograniczać takie ryzyko poprzez wprowadzenie mechanizmu zabezpieczającego interes podmiotu, który z wizerunku ma korzystać.
Takim zabezpieczeniem jest wspomniane zobowiązanie do niecofania zgody pod groźbą kary umownej.
Ale są też inne sposoby. Na przykład, wizerunek może być fragmentem zamawianego utworu. Powiedzmy, że wykonawca wykonuje utwór, np. nagranie lekcji do kursu on-line, w którym sam występuje.
Skoro wizerunek jest nieodłączną częścią utworu, to zabezpieczeniem trwałości możliwości korzystania z wizerunku może być licencja udzielona na czas określony z możliwością wypowiedzenia tylko z ważnych powodów określonych w umowie.
Z chwilą zapłaty Wykonawcy całości wynagrodzenia określonego umową, Wykonawca udziela Zamawiającemu wyłącznej licencji, z prawem do udzielania sublicencji, na rozpowszechnianie utworu w internecie, zarówno nieodpłatnie, jak i odpłatnie, również w celach marketingowych. Licencja jest udzielana na czas określony 3 lat i w tym okresie podlega wypowiedzeniu wyłącznie z ważnych powodów, przez które strony rozumieją: XXX.
Czy można podważyć zabezpieczenia na wypadek cofnięcia zgody na rozpowszechnianie wizerunku ?
Cofnięcie zgody na rozpowszechnianie wizerunku można zabezpieczyć w umowie.
Można również próbować podważyć takie zabezpieczenie.
Wyobrażam sobie argumentację wskazującą na to, że umowne zabezpieczenia na wypadek cofnięcia zgody na rozpowszechnianie wizerunku są próbą obejścia prawa. W osobisty charakter prawa do wizerunku jest wpisana wolność w zmianach decyzji dotyczących jego eksploatacji. Skoro tak, to jakiekolwiek próby ograniczania tej wolności należy uznać za obejście prawa.
To ten sam wątek co w przypadku autorskich praw osobistych, które są niezbywalne. A skoro niezbywalne, to próby zobowiązywania do ich niewykonywania, tym bardziej obwarowane karą umowną, są obejściem prawa.
Czysto akademicko – zgadzam się z taką argumentacją.
Praktycznie – biznes wymaga zabezpieczeń. I takie zabezpieczenia są stosowane.
Biznesowe podejście jest wspierane argumentacją ekonomiczną. Jeżeli firma ponosi koszty utrwalenia wizerunku, mając całą strategię jego dalszego wykorzystywania, to musi mieć jakieś instrumenty ochrony przed nagłą zmianą zdania modela. Inaczej to byłaby loteria.
Jeśli jesteś zatem w sytuacji, gdy to ty chcesz korzystać z cudzego wizerunku i jest to dla ciebie kosztowne lub ważne, nie obawiaj się sięgać po umowne sposoby zabezpieczenia na wypadek cofnięcia zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Jeśli nawet ktoś spróbuje podważyć ważność takich zabezpieczeń, nie oznacza to od razu, że jesteś na straconej pozycji.
Nie są mi znane orzeczenia kwestionujące takie zabezpieczenia. Widziałem natomiast wiele umów posługujących się nimi i wiem, że funkcjonują w biznesie.
Uwaga na umowy z konsumentami
Kodeks cywilny otacza szczególną ochroną konsumentów oraz przedsiębiorców na prawach konsumenta.
§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.
§ 3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.
§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.
§ 1. Przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w art. 385 [1]-385 [3], stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o CEiDG.
Przywołane powyżej przepisy otwierają dodatkową furtkę do argumentowania o nieważności zabezpieczeń na wypadek cofnięcia zgody na rozpowszechnianie wizerunku, w szczególności kar umownych.
Dotyczy to zwłaszcza zabezpieczeń wprowadzanych do regulaminów, np. konsument akceptuje regulamin przy zakupie szkolenia, w regulaminie jest zapisana zgoda na rozpowszechnianie wizerunku utrwalonego podczas szkolenia wraz z karą umowną za cofnięcie takiej zgody. Taka konstrukcja może zostać uznana za niewiążącą konsumenta lub przedsiębiorcę na prawach konsumenta jako niedozwolone postanowienie umowne.
Jak cofnąć zgodę na rozpowszechnianie wizerunku?
Wiesz już zatem, że zgodę na rozpowszechnianie wizerunku zawsze można cofnąć, z tym zastrzeżeniem, że cofnięcie zgody może być zabezpieczone w umowie.
Pozostaje nam jeszcze pytanie, w jaki sposób zgodę na rozpowszechnianie wizerunku można cofnąć. Tutaj nie ma większej filozofii. Cofnięcie może nastąpić w dowolnej formie. Co do zasady, bo może zdarzyć się i tak, że umowa o wykorzystanie wizerunku przewiduje jakąś formą cofnięcia zgody. Wtedy trzeba się tego trzymać.
Jeżeli składasz drugiej stronie umowy jakieś oświadczenie, zawsze upewnij się czy umowa nie wymaga dla jego ważnoości jakiejś konkretnej formy.
Szczególną czujność zachowaj przy formie pisemnej, bo wtedy zwykły mail, a nawet skan podpisanego oświadczenia nie są wystarczające. Kodeks cywilny za formę pisemną rozumie bowiem własnoręczny podpis albo podpis elektroniczny, ale kwalifikowany. Uwaga, podpis zaufany nie jest podpisem kwalifikowanym.
Na czym polega cofnięcie zgody? Chodzi o wyraźne oświadczenie w stylu „Niniejszym cofam zgodę na rozpowszechnianie mojego wizerunku udzieloną spółce XXX na podstawie umowy z dnia YYY.”
Takie oświadczenie musi być oczywiście doręczone drugiej stronie. Nawet jeśli cofnięcie może być dokonane w dowolnej formie, to z uwagi na wątek dowodowy lepiej korzystać ze sposobów inne niż ustne – po to by po cofnięciu zgody pozostał ślad, na który zawsze można się powołać w razie konieczności.
Treść umowy a uprawnienie do cofnięcia zgody na rozpowszechnianie wizerunku
Często zdarza się, że w umowach lub zgodach na rozpowszechnianie wizerunku brak w ogóle wzmianki o cofnięciu zgody. Temat jest po prostu przemilczany. Nie sprawia to, że cofnięcie zgody jest niemożliwe.
Zgodę wizerunkową można cofnąć, nawet jeżeli w umowie brak jakichkolwiek informacji na ten temat.
Tak naprawdę to w interesie podmiotu mającego zamiar korzystać z wizerunku jest przewidzenie w umowie zobowiązania do niecofania zgody. Jasne, może zdarzyć się tak, że osoba udzielająca zgody w ogóle nie jest świadoma swojego uprawnienia do cofnięcia i dopiero zobowiązanie do niecofania uświadomi jej ten temat, ale mimo wszystko takie zobowiązania rekomendowałbym uwzględniać.
Uprawnienie do cofnięcia nie jest jakąś wiedzą tajemną i z łatwością można dotrzeć do informacji w tym zakresie. Lepiej być zabezpieczonym na wypadek zmiany zdania przez osobę udzielającą zgodę.
Brak kary umownej za cofnięcie zgody na rozpowszechnianie wizerunku nie oznacza bezkarności
Przedstawione przeze mnie informacje o zobowiązaniu do niecofania zgody oraz karze umownej w razie cofnięcia to oczywiście wątki istotne dla podmiotów odbierających zgody.
Jeżeli natomiast to ty udzielasz zgody, przestrzegam przed pochopnym stwierdzeniem, że cofnięcie zgody nie będzie miało dla ciebie negatywnych konsekwencji, bo druga strona nie przewidziała kary umownej.
Rzeczywiście często zdarza się, że kara umowna za cofnięcie zgody nie zostaje przewidziana w umowie. Nie oznacza to jednak, że druga strona nie ma żadnej możliwości uzyskania rekompensaty w sytuacji cofnięcia zgody. Jeżeli cofnięcie zgody doprowadzi do powstania szkody, to mamy jeszcze odpowiedzialność cywilną na zasadach ogólnych, która pozwala dochodzić stosownych roszczeń.
Podmiot odbierający zgodę na rozpowszechnianie wizerunku często ponosi znaczne koszty związane z przygotowaniem do eksploatacji wizerunku. Jeżeli cofnięcie zgody uniemożliwi mu eksploatację wizerunku, będzie mógł dochodzić naprawienia szkody obejmującej choćby właśnie te poniesione koszty.
Cofnięcie zgody na rozpowszechnianie wizerunku działa na przyszłość, ale co z internetem?
Na koniec jeszcze ważna uwaga – cofnięcie zgody działa na przyszłość, nie odnosi skutku wstecz.
Jeżeli np. wizerunek został utrwalony w postaci drukowanej, egzemplarze znalazły się już na rynku, to cofnięcie zgody nie doprowadzi do wycofania tych egzemplarzy z obrotu, a sprawi jedynie, że nowe egzemplarze z wizerunkiem nie zostaną wyprodukowane w przyszłości.
W tym miejscu często pada pytanie „a co z internetem”?
Skoro cofnięcie zgody działa na przyszłość, a np. posty na Facebooku ze zdjęciami zawierającymi wizerunek zostały opublikowane przed cofnięciem, to czy te posty mogą zostać, czy trzeba je usunąć?
Moim zdaniem, należy tutaj ocenić realne możliwości usunięcia materiałów opublikowanych w internecie przed cofnięciem zgody na rozpowszechnianie wizerunku.
Jeżeli administrator strony lub jakiejś innej przestrzenii, np. fanpage na Facebooku, ma techniczną możliwość usunięcia materiałów po cofnięciu zgody, powinien to zrobić. Cofnięcie zgody działa na przyszłość. A więc wizerunek nie powinien być dalej rozpowszechniany w internecie po cofnięciu, skoro jest taka możliwość.
Jeżeli potrzebujesz indywidualnej pomocy prawnej dotyczącej wizerunku, wyślij maila na adres wojciech.wawrzak@prakreacja.pl.
Jeżeli szukasz szybkiego i budżetowego rozwiązania na zabezpieczenie rozpowszechniania wizerunku, możesz od ręki kupić szablon zgody lub umowy na korzystanie z wizerunku.
Podsumowanie
Prawo do wizerunku to uprawnienie o charakterze osobistym, co sprawia, że wizerunku nie można sprzedać.
Zgodę na rozpowszechnianie wizerunku zawsze można cofnąć.
Cofnięcie zgody odnosi skutek na przyszłość.
Zabezpieczeniem trwałości zgody jest zobowiązanie do niecofania zgody obwarowane karą umowną.
Brak kary umownej nie przesądza o niemożliwości dochodzenia rekompensaty w razie cofnięcia zgody.
Inne problemy prawne
Co tydzień, w każdą środę, mogę bezpłatnie przesyłać na twojego maila rozwiązanie jednego, konkretnego problemu prawnego. Wystarczy, że zapiszesz się do mojego newslettera.
