Co z prawami autorskimi po śmierci twórcy internetowego?

Twórca internetowy umiera. Co z prawami autorskimi? Jak wygląda dziedziczenie filmów, artykułów, zdjęć, postów, kursów on-line i innych utworów, które twórca stworzył za życia? Co z zarobkami związanymi z twórczością zmarłego? Np. czy można nadal otrzymywać pieniądze z tytułu filmów opublikowanych na YouTube przed śmiercią?

Spis treści

Dziedziczenie praw autorskich

Autorskie prawa majątkowe podlegają dziedziczeniu tak jak inne składniki majątkowe zmarłego, np. samochód, mieszkanie, pieniądze. Wynika to z przepisów Kodeksu cywilnego.

Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.

Art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego

Dziedziczeniu nie podlegają natomiast autorskie prawa osobiste.

Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą […].

Art. 922 § 2 Kodeksu cywilnego

Dzisiaj nie będę opowiadał o różnicach pomiędzy prawami autorskimi majątkowymi i osobistymi. Jeżeli masz w tym zakresie wątpliwości, odsyłam tutaj: autorskie prawa majątkowe vs autorskie prawa osobiste – najważniejsze różnice.

Czy prawa autorskie są wieczne?

Nawet jeżeli ktoś odziedziczy autorskie prawa majątkowe, nie znaczy to jeszcze, że będzie je posiadał na zawsze. Autorskie prawa majątkowe wygasają bowiem po określonym czasie.

Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:

1) od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych;

2) w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany – od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość;

3) w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca – od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia;

4) w odniesieniu do utworu audiowizualnego – od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego;

5) w odniesieniu do utworu słowno-muzycznego, jeżeli utwór słowny i utwór muzyczny zostały stworzone specjalnie dla danego utworu słowno-muzycznego – od śmierci później zmarłej z wymienionych osób: autora utworu słownego albo kompozytora utworu muzycznego.

Art. 36 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Co ciekawe, autorskie prawa osobiste, które nie podlegają dziedziczeniu, trwają wiecznie. Prawo wprowadza tutaj pewną fikcję, przyjmując, że mimo śmierci twórcy, jego prawa osobiste nie wygasają i mogą być nadal egzekwowane przez określone osoby.

Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, po jego śmierci z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych zmarłego może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.

Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, z powództwem […] może również wystąpić stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.

Art. 78 ust. 2 i 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Oznacza to, że można korzystać z utworów, co których wygasły autorskie prawa majątkowe, ale trzeba robić to z poszanowaniem praw osobistych, w szczególności:

  • nie wypaczać kontekstu,
  • nie ingerować w przesłanie twórcy,
  • nie wprowadzać zniekształceń do utworu,
  • nie wykorzystywać utworu do działań niezgodnych z wartościami twórcy.
  • nie przypisywać sobie autorstwa utworu.

Dostęp do twórczości internetowej po śmierci

Dziedziczenie autorskich praw majątkowych to jedno, ale realny dostęp do twórczości publikowanej przez twórcę za życia w internecie to drugie. Tutaj może być pod górę.

Pod górę z prawami autorskimi
Zdjęcie autorstwa Flo Maderebner z Pexels

Wyobraźmy sobie taką sytuację:

  • umiera właściciel popularnego kanału na YT,
  • na kanale dostępnych jest kilkaset filmów,
  • spadkobierca dziedziczy autorskie prawa majątkowe do filmów,
  • spadkobierca nie ma fizycznego dostępu do plików wideo,
  • spadkobierca nie ma danych dostępowych do konta YT zmarłego.

Problem polega na tym, spadkobierca wprawdzie odziedziczył prawa autorskie do filmów, ale nie bardzo może coś z tym zrobić, bo realnie nie ma dostępu do tych filmów. To samo może dotyczyć innych miejsc w internecie, gdzie twórca publikował.

Czy da się coś z tym zrobić? Tak, ale procedur trzeba szukać w zasobach danego serwisu internetowego lub skontaktować się bezpośrednio z jego administratorem. Np. YouTube przewiduje trzy możliwości:

  • wniosek o zamknięcie konta,
  • wniosek o wypłatę zarobków uzyskanych w ramach konta,
  • wniosek o przekazanie treści dostępnych w ramach konta.

Wyjaśnienia YT i formularze do wypełnienia znajdziesz tutaj.

Zarobki z praw autorskich po śmierci twórcy

Z zarobkami związanymi z twórczością internetową jest podobnie, jak z dostępem spadkobierców do tej twórczości. Zasadniczo powinno się dać coś z tym zrobić, ale trzeba poszukać opcji dostępnych w ramach danego serwisu.

Tak jak wspomniałem powyżej, np. YouTube przewiduje możliwość złożenia wniosku o wypłatę zgromadzonych na koncie środków. W innych serwisach procedury mogą wyglądać inaczej.

Nie ma na ten moment żadnej jednolitej ścieżki postępowania, a sprawę utrudnia fakt, że często chodzi o administratorów serwisów z siedzibą poza Polską, co utrudnia komunikację.

Międzynarodowe serwisy
Zdjęcie autorstwa fauxels z Pexels

Korzystanie z twórczości zmarłego w przyszłości

Niezależnie od odziedziczenia praw autorskich, uzyskania dostępu do treści, otrzymania zgromadzonych środków pieniężnych, pojawia się jeszcze kwestia tego, co dalej.

Specyfika twórczości internetowej, np. filmy na YT, w których youtuber występuje osobiście sprawia, że dalsze korzystanie z niej może być kwestią nie tyle niemożliwą, co po prostu bolesną.

Może być jednak i tak, że twórca pozostawił po sobie takie treści, które spadkobierca chce dalej eksploatować lub wręcz otrzymał od zmarłego takie polecenie, bo np. twórca chciał w ten sposób zabezpieczyć byt bliskiej sobie osoby.

Nie ma przeszkód, żeby z takiego dorobku twórcy korzystać po jego śmierci.

Spadkobierca może zawierać umowy związane z dalszą eksploatacją twórczości zmarłego, w szczególności najróżniejsze umowy licencyjne. Trzeba pamiętać jedynie o tym, żeby nie naruszać więzi twórcy z utworem chronionej przez wspomniane wcześniej autorskie prawa osobiste.

Umowy zawarte przed śmiercią

Jeżeli twórca za życia zawarł umowę na eksploatację swojego utworu, powstaje pytanie, co z taką umową po śmierci?

Zasadniczo, umowa trwa dalej, a prawa i obowiązki z niej wynikające podlegają dziedziczeniu, chyba że uznamy taką umowę za ściśle związaną z osobą zmarłego lub sama treść umowy przewiduje coś innego.

Prakreacja.pl
Przykładowo, jeżeli twórca udzielił licencji na korzystanie z utworu za wynagrodzeniem wypłacanym co kwartał, a umowa nie przewiduje wygaśnięcia z chwilą śmierci twórcy, to kontrakt obowiązuje dalej, a prawo do wynagrodzenia z tej umowy podlega dziedziczeniu.

Co może zrobić twórca za życia?

Jeżeli jesteś twórcą internetowym i chcesz zadbać o swój dorobek na wypadek śmierci, w pierwszej kolejności sprawdź, czy serwis, w którym publikujesz, daje jakieś możliwości podjęcia decyzji, co ma się stać z kontem po twojej śmierci.

Zainteresuj się również prawem spadkowym i zadecyduj, czy ustawowe zasady dziedziczenia są dla ciebie w porządku, czy chcesz skorzystać z modyfikacji dopuszczalnych w drodze testamentu.

Pamiętaj, że niezależnie od prawa spadkowego, prawo autorskie przewiduje szczególną regulację co do autorskich praw osobistych po twojej śmierci. Nie musisz jednak zdawać się tylko na rozwiązanie ustawowe, tutaj również możesz zdecydować inaczej, wyrażając swoją wolę.

Jeżeli nie chcesz zdawać się na prawo spadkowe, możesz jeszcze za życia pomyśleć o przeniesieniu autorskich praw majątkowych na wybraną przez ciebie osobę lub osoby.

Co można zrobić po śmierci twórcy?

W razie śmierci twórcy internetowego, osoby, które chcą poczynić jakieś kroki związane z kontami w serwisach, gdzie twórca publikował, również w pierwszej kolejności powinny sprawdzić, jakie możliwości daje w tym zakresie konkretny serwis.

Podejście do prawa spadkowego także jest nieuchronne, jako że autorskie prawa majątkowe wchodzą w skład spadku.

Żeby cokolwiek przedsięwziąć w kontekście odziedziczonych praw autorskich, konieczne jest uzyskanie sądowego stwierdzenia nabycia spadku albo notarialnego poświadczenia dziedziczenia.

Podsumowanie

Prakreacja.pl
Prawa autorskie podlegają dziedziczeniu.

Spadkobiercy mogą dalej korzystać z twórczości zmarłego i czerpać z niej profity, z poszanowaniem autorskich praw osobistych.

Problematyczne są konta w serwisach społecznościowych, które uznawane za ściśle związane z osobą zmarłego, nie podlegają dziedziczeniu, a określone możliwości po śmierci wynikają z opcji zapewnianych przez dany serwis.

Potrzebujesz pomocy?

Jeżeli potrzebujesz indywidualnej pomocy prawnej, wyślij wiadomość na adres wojciech.wawrzak@prakreacja.pl.

Jeżeli szukasz szybkiego i budżetowego rozwiązania, sprawdź ofertę sklepu dla kreatywnych.

Być może zainteresują cię np. szablony umów dot. praw autorskich.

Umowa o przeniesienie praw autorskich i umowa licencyjna

Zdjęcie w nagłówku autorstwa cottonbro z Pexels.

Niestety, ale wybrałeś/aś brak obsługi systemu komentarzy Disqus w menu cookies. Zmień to ustawienie, żeby zobaczyć w tym miejscu komentarze.