Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku, kiedy potrzebna?

Masz zdjęcie lub film z cudzym wizerunkiem? Chcesz je wykorzystać, ale zastanawiasz się, czy możesz? Ten artykuł rozwieje twoje wątpliwości. Opowiem ci, kiedy potrzebujesz zgody na rozpowszechnianie wizerunku.

Spis treści

Podcast do odsłuchu

Ten artykuł ma również swoją wersję audio. Poniżej możesz odsłuchać podcast poświęcony prawu do wizerunku.

Wszystkie pozostałe odcinki podcastu „Prawo dla kreatywnych” znajdziesz na podstronie poświęconej podcastowi.

Jeden przepis i po problemie

Problem rozpowszechniania wizerunku został rozwiązany przez art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Art. 81

1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;

2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Zasada jest bardzo prosta. By rozpowszechniać cudzy wizerunek, musisz mieć na to zgodę.

Jak to zwykle jednak w prawie bywa, od zasady mamy kilka wyjątków. Nie potrzebujesz zgody na rozpowszechnianie wizerunku, gdy:

• osoba otrzymała zapłatę za pozowanie,
• chodzi o wizerunek osoby powszechnie znanej,
• osoba stanowi jedynie szczegół większej całości.

Problem rozwiązany? Wydaje się, że tak. Sytuacja nie jest jednak aż tak prosta. Na co dzień, wiele wątpliwości budzą wskazane powyżej wyjątki od konieczności uzyskiwania zgody na rozpowszechnianie wizerunku.

Za chwilę, każdy z tych wyjątków omówię oddzielnie. Odpowiem na pytania, jakie mogą ci przyjść do głowy, gdy zaczniesz zastanawiać się nad rozpowszechnianiem wizerunku w życiu codziennym.

Zapłata za pozowanie

Nie potrzebujesz zgody na rozpowszechnianie wizerunku, jeśli zapłaciłeś modelowi za pozowanie. W takiej sytuacji, przyjmuje się domniemanie, że model udzielił zgody.

Zapłata za pozowanie nie oznacza jednak, że z wizerunkiem modela możesz zrobić wszystko. Domniemana zgoda nie ma charakter abstrakcyjnego. Wizerunek możesz rozpowszechniać tak, jak ustaliłeś to z modelem lub tak, jak jest to zwyczajowo przyjęte.

Dlatego nawet jeśli płacisz modelowi za pozowanie, to mimo wszystko powinieneś zawrzeć z nim umowę, w której znajdą się postanowienia precyzujące, w jaki sposób oraz przez jaki czas będziesz mógł jego wizerunek rozpowszechniać. W ten sposób wyeliminujesz ryzyko potencjalnego sporu, na co model się zgodził, a na co nie.

Więcej o tym, jak powinna zostać skonstruowana zgoda na rozpowszechnianie wizerunku przeczytasz w odrębnym artykule. Jeśli chcesz zostać o nim powiadomiony, zapisz się na newsletter – formularz na końcu tekstu.

Wzór umowy i zgody

Chcesz wykorzystać cudzy wizerunek i potrzebujesz się zabezpieczyć? Tutaj znajdziesz wzór umowy oraz zgody na wykorzystanie wizerunku:

• Umowa i zgoda na wykorzystanie wizerunku

Wizerunek osoby powszechnie znanej

Nie potrzebujesz zgody na rozpowszechnianie wizerunku, gdy chodzi o wizerunek osoby powszechnie znanej, jeśli ten wizerunek został wykonany w związku z pełnieniem przez tę osobę funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych.

W tym przypadku, podstawowe pytanie brzmi, kim jest osoba powszechnie znana. Na pewno będą to:

• aktorzy,
• muzycy,
• celebryci,
• sportowcy,
• politycy.

Sąd Najwyższy stwierdził, że generalnie chodzi o osoby, które wprost lub w sposób dorozumiany godzą się na podawanie do publicznej wiadomości wiedzy o swoim życiu.

Ważne jest to, że osoba nie musi być powszechnie znana w skali kraju. Może być powszechnie znana tylko lokalnie, np. burmistrz.

Co więcej, wcale nie musi być to celebryta z pierwszych stron gazet. Równie dobrze, może być to przedsiębiorca, czy nawet działacz społeczny.

Uznanie danej osoby za powszechnie znaną, nie wystarcza jeszcze, by przesądzić, że rozpowszechnianie jej wizerunku będzie dopuszczalne bez zgody. By dojść do takiego wniosku, muszą być spełnione dwa warunki:

• wizerunek musi być wykonany w związku z pełnioną przez tę osobę funkcją,
• wizerunek musi być rozpowszechniany w celu relacji z wykonywania tej funkcji.

Oznacza to, że wizerunek osoby powszechnie znanej wykonany w sytuacji prywatnej nie będzie mógł być rozpowszechniany bez jej zgody.

Oznacza to również, że wizerunek osoby powszechnienie znanej wykonany nawet w związku z pełnioną przez tę osobę funkcją, nie będzie mógł być rozpowszechniany w celach innych niż informacyjne, a w szczególności w celach komercyjnych.

Zatem nie mogę rozpowszechniać zdjęć znanej aktorki opalającej się topless podczas prywatnych wakacji. Nie mogę również wykorzystać zdjęcia znanego sportowca na okładce jego biografii, na której chcę zarabiać. Na to wszystko potrzebna będzie już zgoda.

Przykłady dopuszczalnego rozpowszechniania wizerunku osoby powszechnie znanej bez zgody:

• poseł podczas głosowania w sejmie,
• poseł podczas konferencji prasowej,
• muzyk podczas koncertu,
• aktor na premierze filmu ze swoim udziałem,
• piłkarz podczas meczu.

Szczegół większej całości

Nie potrzebujesz zgody na rozpowszechnianie wizerunku, gdy wizerunek danej osoby stanowi jedynie szczegół większej całości, takiej jak:

• zgromadzenie,
• krajobraz,
• publiczna impreza.

Chodzi tutaj o to, by nie blokować możliwości rozpowszechniania zdjęć lub wideo, gdzie wizerunek osoby nie ma tak naprawdę większego znaczenia dla tego zdjęcia lub wideo.

Innymi słowy, zawsze musisz przeprowadzić test, czy obecność danej osoby na zdjęciu / wideo ma jakąś większą wartość dla całości, czy też raczej gdyby ją wyeliminować, to nic by się nie stało. Jeśli stwierdzisz, że dany wizerunek jest tylko szczegółem większej całości, to możesz rozpowszechniać go bez zgody.

Przykłady, gdy wizerunek jest tylko szczegółem większej całości:

• publiczność podczas koncertu,
• grupa przechodniów na ulicy,
• uczestnicy manifestacji,
• kibice na stadionie.

Wykorzystanie komercyjne

Poznałeś wyjątki od konieczności uzyskiwania zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Zanim przejdę dalej, chcę podzielić się z tobą uwagą praktyczną.

Jeśli masz zamiar cudzy wizerunek wykorzystywać w celach komercyjnych, nigdy nie rób tego bez umowy.

Dlaczego?

Brak umowy może doprowadzić cię do miejsca, w którym coś, co wydawało ci się oczywiście dopuszczalne, okaże się naruszeniem prawa do wizerunku.

Komercyjne wykorzystanie wizerunku rządzi się swoimi prawami. Podobnie jak wszystko, co robimy w celu osiągania korzyści. Tutaj zawsze musimy być bardziej ostrożni.

Potrzebujesz pomocy prawnej przy komercyjnym projekcie?

Napisz do mnie na adres wojciech.wawrzak@prakreacja.pl.

Utrwalanie i rozpowszechnianie wizerunku

Wiesz już, kiedy potrzebujesz zgody na rozpowszechnianie cudzego wizerunku, a kiedy taka zgoda nie będzie wymagana.

Ważna uwaga jest taka, że wszystko, co tutaj powiedziałem, dotyczy rozpowszechniania wizerunku. Nie dotyczy natomiast utrwalania wizerunku.

Czym różni się utrwalanie od rozpowszechniania?

Utrwalenie wizerunku to po prostu jego wykonanie. Zrobienie zdjęcia, nagranie filmu, narysowanie portretu.

Rozpowszechnienie wizerunku to jego udostępnienie w taki sposób, by mogli się z nim zapoznawać inni.

Przywołany na początku art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych dotyczy wyłącznie rozpowszechniania wizerunku. Oznacza to, że na samo wykonanie wizerunku nie potrzeba zgody.

Zatem dopóki wyłącznie utrwalasz wizerunek, ale go nie rozpowszechniasz, możesz robić to nawet bez zgody osoby zainteresowanej.

Pamiętaj jednak, że istnieje jeszcze coś takiego jak prawo do prywatności. Dlatego nie bądź napastliwy, nie wkraczaj w cudzą sferę prywatności, nie pakuj nosa tam, gdzie ktoś sobie tego nie życzy.

Niezależnie bowiem od zarzutu naruszenia prawa do wizerunku, ktoś może postawić ci zarzut naruszenia prawa do prywatności.

Czym jest rozpowszechnianie?

Przed chwilą wytłumaczyłem ci, że zgody potrzebujesz na rozpowszechnianie wizerunku. Wspomniałem również, że rozpowszechnianiem jest udostępnianie wizerunku w taki sposób, by mogli się z nim zapoznawać inni.

Muszę jeszcze doprecyzować ważną rzecz. Rozpowszechnianie zakłada udostępnianie czegoś do z góry nieokreślonego kręgu osób. Zatem jeśli twój przekaz jest ograniczony do z góry określonego kręgu osób, to nie mamy do czynienia z rozpowszechnianiem.

W każdej zatem sytuacji, gdy udostępniasz cudzy wizerunek tylko i wyłącznie z góry określonym osobom, nie musisz martwić się o zgodę. Bo to jeszcze nie rozpowszechnianie.

Przykłady, gdy nie mamy do czynienia z rozpowszechnianiem:

• przesłanie zdjęć koledze,
• transmisja prywatna na Periscope,
• publikacja w tajnej grupie na Facebooku,
• udostępnienie zdjęć w Google Drive określonym osobom.

Podsumowanie

To była długa lekcja o zgodzie na rozpowszechnianie wizerunku. Dowiedziałeś się, że:

• zasadą jest wymóg zgody na rozpowszechnianie wizerunku,
• od zasady istnieją trzy wyjątki,
• warto zabezpieczać się umową przy komercyjnym wykorzystaniu wizerunku,
• na utrwalenie wizerunku zgoda nie jest potrzebna,
• nie każde udostępnianie wizerunku będzie jego rozpowszechnianiem.

Wzór umowy i zgody na wykorzystanie wizerunku możesz kupić tutaj.

Jeśli masz dodatkowe pytania, napisz na wojciech.wawrzak@prakreacja.pl.

P.S. Czy wiesz, że zgodę na rozpowszechnianie wizerunku można cofnąć?

BONUS: umowy prawnoautorskie

Dodatkiem do tego artykułu jest mini-kurs mailowy o umowach prawnoautorskich.

Dodatek dostępny jest dla subskrybentów newslettera.