Działalność nierejestrowa da ci możliwość dodatkowego zarobkowania bez martwienia się o formalności, podatki czy składki ZUS. Tak przekonywał nas ustawodawca przed wprowadzeniem Konstytucji dla biznesu.
Rzeczywistość pokazała jednak, że to tylko puste słowa. Osoby dorabiające w ten sposób muszą spełnić szereg dodatkowych obowiązków. Jakich? Czytaj dalej.
Autorem tego artykułu jest radca prawny Rafał Gondzio.
Spis treści
Działalność nierejestrowa – podstawy
Działalność nierejestrowa (lub działalność nieewidencjonowana, bądź nierejestrowana) początkowo wzbudziła wielki entuzjazm osób dorabiających.
Korepetytorzy, rękodzielnicy sprzedający w Internecie czy pracownicy etatowi przyjmujący zlecenia na boku – wszyscy mieli skorzystać na nowych przepisach. Ot, drobny biznes bez formalności, podatków i składek ZUS.
Rzeczywistość okazała się jednak bardziej skomplikowana. Pojawiły się wątpliwości dotyczące m.in.:
- kas fiskalnych – czy je posiadać, czy nie?
- składek ZUS – czy kontrahenci muszą je odprowadzać?
- podatku VAT – czy trzeba być podatnikiem VAT?
- podatku dochodowego – jak rozliczać zarobione pieniądze?
Smaku dodawały doniesienia medialne, z których można było się dowiedzieć, że organy stosują niekorzystną dla dorabiających interpretację przepisów, a nawet wydają sprzeczne rozstrzygnięcia.
Początkowy entuzjazm szybko zatem opadł, a osoby dodatkowo zarobkujące stały się bardziej ostrożne. To spowodowało, że na nasze skrzynki zaczęły spływać zapytania o działalność nierejestrową.
Pytający chcą dokładnie wiedzieć, co to jest działalność nierejestrowa, jakie formalności wiążą się z jej prowadzeniem i jak ją rozliczać.
Biorąc pod uwagę, że pomoc wszystkim pytającym o działalność nierejestrowaną przekracza nasze możliwości czasowe, zdecydowałem się napisać ten artykuł. W ten sposób najważniejsze kwestie, o które pytacie, zostały ujęte w jednym miejscu.
Co to jest działalność nierejestrowa?
Zgodnie z Prawem przedsiębiorców, działalność nierejestrowa to działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.
Z powyższej definicji ustawowej wynikają dwa warunki, które musisz spełnić, aby prowadzić działalność nierejestrową:
- warunek dochodowy – nie możesz zarabiać więcej niż określają przepisy,
- warunek czasowy – przed wykonywaniem działalności nierejestrowej nie mogłeś wcześniej prowadzić działalności gospodarczej.
Działalność nierejestrowa – kryterium dochodowe
Pierwszym warunkiem są osiągane dochody. Nie możesz zarabiać więcej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Kwota minimalnego wynagrodzenia ustalana jest dla każdego roku osobno w drodze rozporządzenia, które w 2018 r. wynosi 2 100 zł. A zatem w poszczególnych miesiącach w 2018 r. możesz dorobić nie więcej niż 1 050 zł miesięcznie.
Jednocześnie mamy już wydane rozporządzenie o minimalnym wynagrodzeniu w 2019 r. (które wynosić będzie 2 250 zł), więc w nowym roku będziesz mógł dorobić nie więcej niż 1 125 zł.
Jeśli zamierzasz prowadzić działalność nierejestrową na przełomie lat – do końca roku stosujesz aktualnie obowiązujący próg przychodowy, a począwszy od stycznia 2019 r. – nowy próg. Tak samo postępujesz w kolejnych latach.
Czy kwota progu jest kwotą netto czy brutto? I czy ma to dla ciebie znaczenie? Ma to znaczenie, o czym opowiem ci później. Na tę chwilę napiszę ci jedynie, że w ustawie mowa jest o przychodzie, a więc o kwocie, którą otrzymujesz od klienta.
Sprzedajesz towary za które klient płaci ci 50 zł za jedną sztukę. Kryterium dochodowe obliczasz według tego, co otrzymałeś od klientów, czyli wykonując proste mnożenie, możesz sprzedać nie więcej niż 21 sztuk towaru.
Zastanawiasz się pewnie czy twoja działalność może zostać zakwalifikowana jako działalność nierejestrowa przy wyższych, ale nieregularnych przychodach. Niestety, jednorazowe złote strzały najczęściej uniemożliwiają korzystanie z działalności nierejestrowej. Zamysł ustawodawcy był jasny – niewielkie zarobki w ujęciu miesięcznym.
Dostałeś przelew w kwocie 5 000 zł za ostatnie 5 miesięcy pracy nad dodatkowym zleceniem. Co prawda po rozłożeniu kwoty na miesiące spełniasz kryterium dochodowe (po 1 000 zł na każdy miesiąc), ale nie możesz tak liczyć przychodu. Kwota przychodu liczona jest dla każdego miesiąca oddzielnie.
Działalność nierejestrowa – kryterium czasowe
Drugim kryterium jest kryterium czasowe. Zgodnie z nim, aby prowadzić działalność nierejestrowaną, nie mogłeś w okresie ostatnich 60 miesięcy wykonywać działalności gospodarczej.
Przepis wydaje się jasny i wystarczy od chwili obecnej spojrzeć 5 lat wstecz, by wiedzieć czy można prowadzić działalność nierejestrową, prawda? Niestety nie jest tak prosto (chociaż z korzyścią dla ciebie), już tłumaczę.
Zasadą rzeczywiście jest, że bierze się pod uwagę ostatnie 60 miesięcy. Ale ustawodawca postanowił dać dodatkową szansę dla osób, które prowadziły działalność w owym czasie 5 lat wstecz, ale zakończyły ją (ich wpis został wykreślony z CEIDG) wcześniej niż 12 miesięcy przed dniem wejścia w życie Prawa przedsiębiorców.
Prawo przedsiębiorców weszło w życie 30 kwietnia 2018 r., a więc wyrejestrowanie prowadzonej działalności musiało nastąpić przed dniem 30 kwietnia 2017 r., abyś mógł działać w formie działalności nierejestrowej.
Podsumowując powyższe, możesz prowadzić działalność nierejestrową, gdy:
- nie prowadziłeś wcześniej działalności gospodarczej, albo
- prowadziłeś ją, ale przed 30 kwietnia 2017 roku twoja firma została wykreślona z CEIDG i nie rejestrowałeś jej ponownie.
Działalność nierejestrowa a składki ZUS
Jednym z głównych ułatwień działalności nierejestrowej miało być zwolnienie z obowiązku opłacania składek ZUS. I rzeczywiście, zasadniczo prowadząc działalność nierejestrową nie musisz płacić składek ZUS. Dlaczego zasadniczo? Bo w niektórych przypadkach jednak będziesz musiał je zapłacić. Składki zapłaci również Twój…kontrahent! Jak to możliwe?
Otóż dorabiając na podstawie umowy zlecenia lub o świadczenie usług wykonujesz czynności jak zleceniobiorca. Podlegasz zatem ubezpieczeniom społecznym na takich zasadach jak zleceniobiorcy. A zleceniobiorcy płacą składki ZUS od każdej zawartej umowy zlecenia aż do momentu, gdy z którejś z nich osiągną przychód równy kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W przypadku zleceniobiorców składki płacone są również przez kontrahentów. Co istotne, to kontrahent powinien Cię zarejestrować do ubezpieczeń.
Zastanawiasz się pewnie, że można obejść to w prosty sposób, po prostu nie zawierając pisemnej umowy zlecenia lub o świadczenie usług. Niestety, nawet ustne umówienie się pomiędzy stronami jest uznawane za zawarcie umowy, w tym umowy zlecenia lub o świadczenie usług.
Powyższe regulacje w zasadzie wypaczają sens prowadzenia działalności nierejestrowej w przypadku osób, które świadczą usługi lub wykonują zlecenia.
Działalność nierejestrowa a podatki
Przebrnęliśmy przez kwestię składek w działalności nierejestrowej. Czas na podatki.
Zgodnie z przepisami, jesteś zobowiązany płacić od osiąganych przychodów podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) według zasad ogólnych (18%, a po przekroczeniu pewnego progu – 32% stawki PIT).
A co z podatkiem od towarów i usług (VAT)? Nie musisz go płacić, bo nie zdołasz osiągnąć przychodu, który zmuszałby cię do rejestracji jako podatnik VAT (ze względu na progi przychodu).
Niestety to stwierdzenie, to tylko połowa prawdy, bo ustawodawca znów zastawił na ciebie pułapkę. Otóż, wprowadzenie działalności nierejestrowej nie wiązało się z nowelizacją przepisów o podatku VAT (przynajmniej nie w tym zakresie), co oznacza, że w pewnego rodzaju działalnościach (niezależnie od przychodu), musisz się zarejestrować jako podatnik VAT czynny i płacić podatek VAT.
W mojej ocenie wpływa to także na postrzeganie przez ciebie kwoty przychodu do której wolno ci prowadzić działalność nierejestrową (aktualnie 1 050 zł). To jest to, o czym pisałem powyżej przy kwocie netto czy brutto. Kwota 1 050 zł jest kwotą brutto – musisz od niej zapłacić podatek VAT i podatek PIT. Dopiero kwota po opodatkowaniu stanowi twój realny dochód.
Mam jednak dla ciebie dobre informacje. Tak jak ustawodawca każe zapłacić ci należne podatki od przychodu, tak ty możesz je pomniejszyć o koszty jego uzyskania (w przypadku podatku PIT) lub podatku naliczonego (w przypadku podatku VAT).
W dużym uproszczeniu – jeśli coś wyprodukowałeś i sprzedałeś, to możesz od przychodu osiągniętego ze sprzedaży, odjąć to co wydałeś na wyprodukowanie i sprzedaż towaru. Dopiero od różnicy (zarówno w PIT i VAT) liczysz należne organom skarbowym podatki.
Musisz jednak być w stanie każdy koszt udokumentować, bowiem tylko udokumentowane koszty mogą być uwzględniane w zeznaniu rocznym. Oznacza to, że powinieneś mieć faktury potwierdzające ponoszone koszty. Możesz je brać po prostu na siebie jako osobę fizyczną.
Działalność nierejestrowa a kasa fiskalna
Problem kas fiskalnych wypłynął dopiero po jakimś czasie od wprowadzenia działalności nierejestrowej. Podobnie zresztą jak inne problemy, które w pierwszym zachwycie medialnym nie zostały dostrzeżone.
Niestety, podejście organów w zakresie kas fiskalnych prowadzi do istotnego wypaczenia działalności rejestrowej jako działalności bez formalności i zbędnych opłat.
Znów mamy do czynienia z zasadą, że nie musisz mieć kasy fiskalnej i nie musisz ewidencjonować sprzedaży przy jej użyciu. Niestety, tak jak w przypadku podatku VAT, istnieje pewna grupa działalności, w których musisz mieć kasę fiskalną i ją stosować. Nawet, jeśli chcesz prowadzić działalność nierejestrowaną.
Potwierdza to indywidualna interpretacja organów podatkowych. Interpretacja została wydana w związku z zapytaniem osoby, która chce świadczyć usługi kosmetyczne, które zawsze obowiązkowo podlegają pod kasę fiskalną.
Przed rozpoczęciem działalności nierejestrowanej, upewnij się zatem, czy wspomniane obowiązki nie dotyczą przypadkiem ciebie.
Działalność nierejestrowa – jak ją rozliczać?
Jak rozliczać przychody z tytułu działalności nierejestrowej?
Dobra wiadomość jest taka, że nie musisz płacić miesięcznych zaliczek na podatek.
Rozliczasz się rocznie, w zeznaniu PIT-36 wpisując kwotę przychodu z działalności nierejestrowej, w rubrykę przychodów z innych źródeł.
W tym samym formularzu, możesz również wpisać koszty poniesione na uzyskanie przychodów, pod warunkiem ich udokumentowania.
Przychodów z innych źródeł możesz mieć więcej, niż tylko te pochodzące z działalności nierejestrowej (np. prowizja z programu partnerskiego czy przychód z umowy o dzieło zawartej z osobą prywatną). Ujmujesz je wszystkie łącznie w rozliczeniu rocznym. Może rodzić to dodatkowe problemy z udowodnieniem, że dane kwoty pochodzą z tego, a nie innego źródła. Radzę ci więc prowadzić szczegółową ewidencję, z której będzie jednoznacznie wynikać, jaki przychód osiągnąłeś z działalności nierejestrowej.
Podatek VAT (jeśli jesteś obowiązany do jego płacenia), rozliczasz zgodnie z ogólnymi zasadami rozliczania tego podatku. Niestety dotyczą cię wówczas wszystkie obowiązki podatników VAT, tj. składanie deklaracji VAT-7 oraz wysyłanie JPK (Jednolitego Pliku Kontrolnego).
Jak wspomniałem wcześniej, przysługuje ci prawo do odliczenia od podatku należnego, podatku naliczonego.
Paragony wystawiasz (jeśli jesteś obowiązany do ich wystawiania) również zgodnie z ogólnymi zasadami ich wystawiania.
Co istotne, nie musisz prowadzić szczegółowej dokumentacji księgowej dla działalności nierejestrowej, wystarczy uproszczona ewidencja. Jednakże, jeśli jesteś podatnikiem VAT i wystawiasz paragony, to wiedz, że obowiązki związane z prowadzeniem ewidencji VAT cię nie ominą.
Potrzebujesz indywidualnej pomocy w sprawie działalności nierejestrowej?
Wyślij wiadomość na adres: kancelaria@prakreacja.legal
Podsumowanie – działalność nierejestrowa nie dla wszystkich
Uffff… Dobrnęliśmy do końca. Jak więc widzisz, wbrew zapowiedziom rządu, działalność nierejestrowana nie jest całkowicie wolna od formalności i kosztów.
Wynika to z faktu, że nie znowelizowano wielu pobocznych przepisów, co niweczy dobre zamysły ustawodawcy. W efekcie zamiast ułatwienia dla wszystkich dorabiających, nowe rozwiązanie jest korzystne tylko dla nielicznych.
Kiedy zatem możesz skorzystać z działalności nierejestrowej bez stresu? Wtedy, gdy:
- zarabiasz miesięcznie nie więcej niż 50% minimalnego wynagrodzenia,
- w okresie ostatnich 60 miesięcy nie prowadziłeś działalności gospodarczej (albo prowadziłeś, ale wyrejestrowałeś się przed dniem 30 kwietnia 2017 r.),
- nie chcesz jako działalności nierejestrowej rozliczać przychodów z umów zlecenia lub o świadczenie usług.
- przedmiot twojej działalności nie sprawia, że obowiązkowo musisz zostać vatowcem,
- przedmiotem twojej działalności nie sprawia, że obowiązkowo musisz posiadać kasę fiskalną,
- nie masz innych przychodów z innych źródeł, które potencjalnie zawyżałyby limit do działalności nierejestrowej.
W pozostałych przypadkach działalność nierejestrowa albo nie będzie w ogóle możliwa (przekroczenie granicy dochodów, wcześniejsze prowadzenie działalności), albo wiązać się będzie z dodatkowymi formalnościami, które zabijają sens działalności nierejestrowej (podatek VAT, kasa fiskalna).
Pozostaje się tylko domyślać, czy powstały bubel prawny był działaniem celowym czy nieprzemyślanym. Biorąc pod uwagę niekonsekwencję organów po wydaniu przepisów, raczej to drugie.
Newsletter
Interesuje cię taka tematyka? Zapisz się na newsletter, by otrzymywać więcej artykułów takich jak ten.
