Czym różnią się prawa autorskie majątkowe i prawa autorskie osobiste? Temat niby oczywisty, opowiedziany wielokrotnie, ale nadal dostajemy na skrzynkę naszej kancelarii praKreacja.legal tego typu zapytania.
W Polsce występuje tzw. dualizm praw autorskich. Prawa autorskie, które przysługują twórcy do utworu, dzielą się na dwie kategorie:
- prawa autorskie majątkowe,
- prawa autorskie osobiste.
Oba te prawa powstają pierwotnie po stronie twórcy. Dziś opowiem, na czym polegają różnice między nimi.
Spis treści
Autorskie prawa majątkowe a osobiste prawa autorskie – wideo
Ten artykuł powstał na bazie odcinka cyklu „Zapytaj prawnika” poświęconego różnicom między autorskimi prawami majątkowych a osobistymi prawami autorskimi. Wideo dostępne poniżej.
Wszystkie odcinki cyklu „Zapytaj prawnika” znajdziesz na dedykowanej podstronie w ramach bloga.
Prawa autorskie majątkowe – za nimi kryją się pieniądze
Pierwsza, zasadnicza różnica polega na tym, że prawa majątkowe – jak sama nazwa wskazuje – chronią interesy finansowe. Lubię mówić, że za prawami majątkowymi kryją się pieniądze.
Prawa majątkowe pozwalają na rozporządzanie utworem, decydowanie, w jaki sposób i na jakich polach będzie on rozpowszechniany.
Autorskie prawa majątkowe pozwalają czerpać z utworu benefity finansowe.
Prawa autorskie osobiste – kontrola w rękach twórcy
Natomiast prawa autorskie osobiste stanowią jakby korelację psychologiczną między twórcą a utworem. Autor jest z nim związany emocjonalnie, ma określoną więź, i prawa osobiste mają tę więź chronić.
Wśród praw osobistych wymienia się następujące prawa:
- Prawo do autorstwa, czyli faktu, zgodnie z którym twórca zawsze może twierdzić, że on jest autorem. Nikt nie może mu tego odebrać.
- Prawo do integralności. Twórca ma prawo, by stworzony przez niego utwór pozostał w początkowym kształcie.
- Prawo do nadzoru nad korzystaniem z utworu. Twórca może kontrolować, w jaki sposób inne osoby korzystają z jego utworu.
Wymienione prawa osobiste stanowią więź, połączenie twórcy z utworem.
Jestem twórcą, jestem z tego dumny i nikt mi tego nie odbierze.
Mogę kontrolować, by z utworem nie działo się nic złego, oraz by nie był wykorzystywany w kontekstach, w jakich bym nie chciał, np. aby partia polityczna, z którą nie chcę się utożsamiać, nie wykorzystała mojego utworu na potrzeby swojego programu.
Stworzyłem ten utwór z danym przesłaniem.
Zadaniem autorskich praw osobistych jest zabezpieczenie właśnie takich niewymiernych wartości.
Autorskie prawa majątkowe w służbie komercji
Autorskie prawa majątkowe mają chronić komercyjną stronę korzystania z utworu. Regulują prawo tego, żeby utwór był rozpowszechniany w danym miejscu i na określonych zasadach.
Twórca, któremu przysługują autorskie prawa majątkowe, może postanowić, że nie będzie zgadzał się, żeby ten utwór był gdziekolwiek indziej publikowany.
Opublikował go na swojej stronie, nie chce udzielać licencji ani przenosić praw. Ma do tego prawo, a prawa majątkowe go w tym zakresie chronią.
Często jednak twórcy tworzą po to, by zarabiać. I najczęściej zarobek powstaje dlatego, że ktoś inny z tego utworu korzysta – w oparciu o autorskie prawa majątkowe lub udzieloną przez twórcę licencję.
O różnicach między licencją a udzieleniem autorskich praw majątkowych przeczytasz tutaj: przeniesienie praw autorskich vs licencja.
Zbywalność praw autorskich
Tutaj ujawnia się kolejna istotna różnica między prawami majątkowymi a osobistymi.
Autorskie prawa majątkowe zawsze można przenieść. Czyli może być tak, że twórca wprawdzie stworzył utwór, ale prawa autorskie majątkowe przysługują już komuś innemu, bo twórca je przeniósł.
Natomiast prawa autorskie osobiste są niezbywalne. Zawsze i do śmierci będą przysługiwać twórcy, bez względu na wszystko. Umowy w zakresie prawa autorskiego nie mogą przenosić autorskich praw osobistych.
Jeżeli widzisz w umowie postanowienie o przeniesieniu autorskich praw osobistych, jest to bzdura – autorskich praw osobistych przenieść nie można.
Autorskie prawa osobiste a swoboda korzystania z utworu
Biznes nie byłyby jednak biznesem, gdyby nie wymyślono jakiejś metody. Gdyby prawa osobiste zawsze pozostawały przy twórcy i nie można by było nic z nimi zrobić, to twórca w przyszłości mógłby bardzo łatwo torpedować użytek utworu przez inne podmioty.
Na przykład sprzedałby autorskie prawa majątkowe, ale potem – kiedy nabywca korzystałby z utworu – wskazałby, że korzystanie z tego utworu narusza jego prawa osobiste, bo na przykład kontekst wykorzystania jest niewłaściwy.
Stąd najczęściej w umowach dotyczących prawa autorskiego pojawiają się postanowienia, mocą których twórca zobowiązuje się nie wykonywać autorskich praw osobistych bądź upoważnia nabywcę, by wykonywał autorskie prawa osobiste w jego imieniu. Jest to możliwe.
Obrót i biznes wypracowały taką potrzebę, natomiast zasada pozostaje niezmienna – praw osobistych przenieść nie można w odróżnieniu od autorskich praw majątkowych. Przy czym można się zobowiązać, żeby praw osobistych nie wykonywać.
Zakończenie
To w zasadzie wszystkie różnice, o których chciałem opowiedzieć. Zagadnienie jest szersze, natomiast dzisiaj poruszyłem podstawowe kwestie. Jeżeli masz pytania lub uwagi, śmiało napisz do mnie lub zostaw komentarz pod artykułem.
Przydał ci się ten artykuł? Udostępnij go osobom, które również mogą z niego skorzystać.
Pakiet przydatnych umów
Potrzebujesz umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowy licencyjnej? Przygotowałem na tę okazję specjalne szablony.
Indywidualna pomoc
Wyślij wiadomość na adres wojciech.wawrzak@prakreacja.pl.
Bonus dla stałych czytelników
Jeżeli jesteś subskrybentem newslettera, w twojej skrzynce mailowej powinien być już bonus do tego materiału.
To wzór notki informacyjnej w zakresie ochrony praw autorskich do twoich treści, które publikujesz. Możesz ją wykorzystać na swojej stronie internetowej, blogu lub w jakimkolwiek innym miejscu, gdzie inni mogą zapoznawać się z twoją twórczością.
Jeżeli jeszcze nie jesteś subskrybentem newslettera, dołącz teraz, a w prezencie powitalnym otrzymasz wspomniany wzór notki.
